Het boeddhisme, ontstaan in de 5e eeuw v. Chr., is een non-theïstische religie, die de laatste 100 jaar in het Westen steeds meer voet aan wal heeft gekregen. De opkomst van de new age beweging heeft daar mede aan bijgedragen. Doel van het boeddhisme is bevrijding van het lijden in de eigen verlichting, een gelukzalige toestand, die ook met leegte wordt beschreven. Voor de postmoderne mens, zonder relatie met de God van de Bijbel, vormt de denkwereld van deze wereldreligie een uitdaging: hoe kan ik me ontworstelen aan de kringloop van het bestaan, hoe kan ik van lijden verlost worden?
Historie
Siddharta Gautama, afkomstig uit het gebied van het huidige Nepal, wordt beschouwd als de stichter van het Boeddhisme. In de Sanskrietteksten worden de historische feiten nogal overwoekerd door legenden. Gautama stamde uit een adellijk geslacht. In zijn waarnemingen drongen de ellende en ijdelheid van het leven zich aan hem op. Hij verliet zijn vrouw en kind en zocht als rondzwervend en bedelende asceet de ware vrijheid. Hij kon pas gemoedsrust en bevrijding vinden toen hij na 49 dagen van meditatie, zittend onder een bodhi-boom tot het ware inzicht kwam: alle wensen afgestorven, het slechte ontvlucht: verlicht.
Het Boeddhisme is geen godsdienst, want het kent geen scheppende en verlossende God, zoals in de Bijbel wordt beschreven. Het is wel een religie in de zin van het streven naar een transcendent doel. Het is een ethisch atheïsme. De leer (dharma) van Boeddha was die van de 4 edele waarheden:
De 3 hoofdstromingen in het Boeddhisme zijn:
Theravada (oude leer) of Hina-yana (klein voertuig/wiel) is de leer van de historische Boeddha, die 500 v. Chr. ontstond. Je hebt meerdere levens nodig om het nirwana te bereiken. Er zijn wel leraren, die zeggen wat je moet doen, maar je moet het zelf doen. Vandaar dat het een leer van zelfverlossing is. Zodra je opgegaan bent in het nirwana ben je niet meer beschikbaar voor anderen.
De Maha-yana (groot voertuig/wiel) is een stroming die rond de geboorte van Jezus ontstond. Hier is wel hulp van buiten mogelijk, door goeroes die al verder op de weg zijn en door boeddha’s en boddisatva’s (verlichtende wezens onderweg naar boeddha-schap) uit andere sferen. Hier zien we de occulte wereld naar voren komen. In deze stroming wordt ernaar gestreefd om zelf een goeroe te worden die anderen helpt. Zo wordt de leer van Boeddha in een persoon verwerkelijkt en kan deze stroming als een leer van zelfverwerkelijking worden gezien.
Vajra-yana of Tantra-yana deze ontstond ongeveer 500 n. Chr. en wordt ook wel beschouwd als een verdere ontwikkeling van de Maha-yana.
Het is een snellere weg naar verlichting door niet alleen goeroes en onzichtbare wezens aan te roepen, maar ook om door identificatie met die wezens zelf een Boeddha-(goddelijk)wezen te worden. Daarom kan deze stroming een weg van zelfvergoddelijking worden genoemd.
De dalai lama, een vertegenwoordiger van de laatste stroming, wordt als een belichaming van de Boeddha van het mededogen, Chenrezig, of van Kalachakra (kala=tijd, chakra=wiel) gezien. Via meditatie kan door de kracht van die wezens invloed uitgeoefend worden in de wereld. Binnen het Tibetaanse boeddhisme, ook wel lamaïsme genoemd, zijn duidelijke machtsaspiraties herkenbaar, macht naar binnen en macht naar buiten. Het Tibetaanse boeddhisme nam veel magische en mystieke elementen van de oude animistische Bön religie in zich op en kent een omvangrijk pantheon van godheden en demonen.
De reden van de opkomst van de latere stromingen heeft te maken met de morele degeneratie van de mensheid, die de strenge leer van Boeddha niet meer kan uitvoeren. Daarom is de hulp van geestelijke wezens nodig. Bovendien wordt in tantra ook rituele seks gebruikt als een middel op de weg naar een veel snellere verlichting. Hier zien we samenhang met new age, waar men niet afkerig is van roesmiddelen als alcohol en drugs om de geestelijke wereld te betreden.
Gebieden en landen waar het Boeddhisme de meeste verspreiding heeft gevonden zijn Achter-Indië, de Himalaya, China en Japan. In dit laatste land treffen we ook Zen aan als een andere ontwikkeling binnen het Mahayana-boeddhisme. Zen is een levenswijze waarin gestreefd wordt naar plotseling inzicht, door uitschakeling van het logische denken. Om de geest in de meest gunstige toestand te brengen, worden alle dagelijkse handelingen, zoals eten en drinken volgens vastgestelde regels gedaan. Zen wordt in Nederland in meerdere RK kloosters beoefend.
De wereldbevolking telde in 2010 ca. 415 miljoen boeddhisten. In Nederland treffen we vooral Tibetaanse- en Zen-boeddhisten aan. Hun geschatte aantal van 200.000 blijft sterk achter bij hun maatschappelijke invloed. Veel mensen zijn geïnteresseerd in het boeddhisme dat afgeschilderd wordt als harmonieus en vredevol. Maar is dat laatste ook werkelijk zo? In een volgend artikel zullen we door het valse beeld van de boeddhistische free-tibet lobby in het Westen prikken.
De dalai lama is het boegbeeld van het boeddhisme in deze tijd. Hij is immens populair en trekt in de gestalte van eenvoudige monnik als de christus van deze tijd door het Westen. Hij streeft naar het hoogste boeddhistische levensdoel: verlichting, boeddha, nirwana, leegte, absolute waarheid. Al het andere in deze wereld is relatief. Op tal van terreinen dringt de bijbehorende filosofie en spiritualiteit in de westerse maatschappij door, zoals in management (Deepak Chopra, “de ziel van het leiderschap”) en gezondheidszorg (mindfulness).
